Nitrik Asit Nedir ?

 

Nitrik asit, halk arasında kezzap olarak anılan kuvvetli bir anorganik asittir. Tuzları nitrat olarak anıldığından, nitrat asidi olarak ta tanımlanmaktadır. HNO3 formülüyle gösterilen nitrik asidin % 100 lük olan durumuna mutlak nitrik asit, % 60-66 lık olan ve ticarette satışa sunulan durumuna adi nitrik asit yani halk arsındaki deyimiyle kezzap denir. % 69 luk orana kadar dumansız olan nitrik asit, bu yoğunluğun artmasıyla birlikte dumanlı hale gelir ve açık havada bile sis yapmaya başlar. 

Eski dönemlerde güherçileden elde edilen nitrik asit, bunun her yerde bulunmaması ve asidin patlayıcılarda kullanılması nedeniyle başka yollardan elde edilmeye başlanmıştır. Bu sanayide oldukça geniş azot endüstrisinin doğmasına neden olmuştur.

Renksiz olan saf nitrat asidi, 86 derecede kaynar. Kararsız bir bileşik olduğundan, oda sıcaklığında yavaş şekilde azot oksitlere dönüşür. Adi nitrik asit ise, azot dioksit içerdiğinden genellikle kahverengi renktedir. En kuvvetli asitlerden olan nitrat asidi, kuvvetli bir oksidasyon aracı olarak kullanılır: Bu etkiyle metalleri, tuzları ve serbest hidrojen oluşturur. Bazı metal ve ametallerle oksitleri oluşturur. Kloridrik asitle birleştiğinde, altını çözen tek karışım haline gelir.

Nitrik asit nasıl elde edilir?

Azot endüstrisinin kurulmasıyla sentetik olarak üretilen nitrik asit, günümüzde farklı yollarla elde edilebiliyor. Bazı ülkelerde amonyak endüstrisi gelişmişse, üretimde amonyak kullanılır. Amonyak katalizatörler üzerinden gaz halinde havayla geçirilirken, havadaki oksijenle birleşen amonyak azotu azot oksidi oluşturur. Azot oksit oksijen ve suyla birlikte nitrik aside dönüştürülür.

Norveç'te nitrik asit hava, azot ve oksijen karışımı olduğundan ve bu ülkede elektrik enerjisi oldukça ucuz olduğu için, bu gazlar elektrik enerjisiyle birleştirilmektedir. Bu yönteme Norveç metodu ya da Haber Ostwald metodu denmektedir. Bu yöntemde hava uygun bir akım kullanılarak, elektrik arkının oluşturduğu yüksek sıcaklık alanından geçirilir. Bu aşamada azotla oksijen birleşir ve azot oksit durumuna geçer. Soğuk alanda tekrar oksijen ve su birleşip nitrik asit meydana getirir.

Nitrik asidin etkileri nelerdir ?

Nitrik asit, üç farklı etkiye sahiptir. Bunlar asit etkisi, yükseltgen ve nitrolama etkisidir. Bu nedenle diğer asitlerin yapamayacağı bazı kimyasal olaylar nitrik asit yardımıyla yapılabilir. Başka asitlerle yapılamayan bakır, cıva, gümüş, kurşun gibi metalleri çözmek için kullanılır.

Altın suyu nedir?

Nitrik asitle kendisinde üç kat miktarda kloridrik asitle elde edilen karışım altın suyu olarak tanımlanır. Bununla altın ve platin çözülür.

Bir yün parçasına ya da yünlü bir kumaşa bir damla nitrik asit damlatıldığında, hemen sarı bir leke oluşur. Bunun çıkarılması mümkün olmaz. Bu etki renkli kumaşlarda da görülür. Boyanın özelliğini bozarak, sarı leke oluşturur.

Nitrolama etkisi nedeniyle çok sayıda nitro bileşiği yapılır. Bunların çoğunluğu patlayıcı maddelerdir. Genellikle savaş endüstrisi alanında kullanılır. Bu nitro bileşiklerinin en önemlileri nitro selüloz, nitro gliserin, pikrin asit ve trinitrotoluen dir. Bunların bozulması sırasında ortaya büyük bir enerji ve büyük bir gaz kütlesi çıkmaktadır.

Çözücü etkisi olduğundan, nitrik asit temizleme sektöründe kullanılmaktadır.