Asetik asit, etanoik asit ya da sirke asidi olarak ta anılan, CH3COOH açık formüllü, C2H4O2 kapalı formüllü organik bir asittir. Sirkenin keskin kokusunu ve ekşi tadını veren asittir. Karboksilik asitler arasında en önemlisi ve en küçüğüdür. Karbonhidratların doğada yükseltgenmesiyle elde edilir.
Sanayi sektöründe biyolojik ve sentetik olarak elde edilebilir. Suda tamamen çözünen asetik asidin tuz ve esterine asetat adı verilir. Kimya sektöründe etanoik asit olarak anılır. Saf asetik asit keskin, renksiz, iğneleyici bir kokuda olup, 118 derecede kaynar, 16,7 derecede donar. Suya karıştığında suyu çeker, cildi tahriş eder ve metalleri aşındırır. Şarap ya da mayanın mayalanmasıyla elde edilen sirkenin temel maddesi asetik asittir.
Asetik asidin elde edilmesi
Bazı meyve sularında bulunan şeker mayaların etkisiyle birlikte etil alkole dönmektedir. Bu alkol de micoderma denen bakteriyle asetik aside dönüşmektedir. Bu yöntemin dışında asetik asit, etil alkolün oksidasyonuyla, metil alkol reaksiyonuyla elde edilebilir. Eczacılık alanında asetik asit en önemli kimyasaldır. Örneğin aspirin üretiminde kullanılır. Mikrop ve haşere öldüren bakır asetat ile bakır aseto arsenitin başlangıç maddesi asetik asittir. Selüloz triasetat üretiminde kullanılır. Bundan asetat iplikleri oluşturulur. Bunlardan da fotoğraf filmi, ışığı geçiren kağıtlar elde edilir. Yine asetik asitten üretilen etil asetat vernik üretiminde kullanılmaktadır. Matbaa sektöründe kullanılan metal asetatların da başlangıç maddesidir.
Asetik asidin kullanım alanları
Sirke yapımında: Sirkenin içeriği ortalama % 4-5 oranında asetik asit içermektedir. Turşu yapımında kullanılan sirkelerde ise, % 18 oranında asetik asit bulunabilir. Sirke oluşturduğu asitli ortam nedeniyle, besinlerin bozulmasına neden olan mikroorganizmaların büyümesini engellenmektedir. Turşu yapımında gıdaların ömrünü uzatmak için, sirke kullanımı oldukça etkilidir.
Sanayi sektöründe: Sanayide oldukça geniş bir kullanımı olan asetik asit, kimyasalların üretiminde hammadde olarak değerlendirilir. Vinil asetat üretiminde yoğun şekilde kullanılır. Bundan tahta tutkalı elde edilir. Asetik ester ve asetik anhidrit üretiminde de yararlanılır. Ayrıca çözücü olarak kullanılır. Pet plastik üretiminde kullanılan tereftalik asidin üretiminde çözücü olarak kullanılmaktadır. Bu asetik asidin kullanımının yaklaşık % 5-10 kadarını oluşturur. Gıda sektöründe tampon özelliği olduğundan, E260 olarak katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Bunun türevleri de farklı alanlarda kullanılmaktadır. E262 adıyla dokuma sektöründe ve gıda katkısı olarak sodyum asetat kullanılır. Fotoğraf filmi üretiminde selüloz asetat kullanılır. Zayıf bir asit olduğundan, ev temizliğinde yararlanılır. Özellikle çaydanlıkların kireçlerinin temizlenmesinde, parlak yüzeylerde ve camlardaki madeni birikimlerin temizlenmesinde kullanılır.
Asetik asit kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler
Yoğun şekilde kullanımı cildi tahriş eder, gözlerde kalıcı hasarlar oluşturabilir, ciltte kabarcıklar meydana getirir. Kullanımdan sonra birkaç saatte bu etkiler görülebilir. Korunmak için nitril eldivenler kullanılmalıdır. 39 derecenin üzerinde tutuşma özelliği vardır. Bu nedenle havayla patlayıcı karışımlar meydana getirebilir. Yoğunluğu % 25 ten fazla olduğunda, keskinliği ve yakıcılığıyla laboratuvarda kullanılması çok zor olur. Seyreltilmiş asetik asit genellikle zararsızdır. Ancak kuvvetli çözeltiler sindirim sistemine hasar verebilir, kandaki asitliği ölümcül seviyede değiştirebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder