Akut Stres Nedir? Belirtileri Nedir? Tedavisi Var mı?

Akut Stres; Akut stres bozukluğu, travmatik bir durum sonrasında verilen ilk dönem tepkilerine verilen isimdir. Travmatik durum denildiği zaman, insanın kendisinin veya sevdiklerinin fiziksel veya psikolojik bütünlüğüne bir tehdit meydana getiren, ani ve beklenmedik bir biçimde ortaya çıkan, korku, çaresizlik ve dehşet şeklindeki duygulara sebep olan, olumsuz, stresli olan hayatlarından bahsedilmektedir. 

Travmatik durumları ikiye ayrılabilir. Bunlardan ilki, doğal yollar ile meydana gelen travmatik olaylardır. Örnek olarak, ülkemizde de ne yazık ki oldukça çok acı örnekleri yaşanmış depremler, seller veya kasırgalar, yanardağ patlamaları doğal yollar ile meydana gelen travmatik olaylardır.

İkinci grup ise insan eliyle meydana gelen travmatik durumlardır. Burada da, farklı kazalar ve patlamalar şeklindeki kaza ile meydana gelen ve savaşlar, katliamlar, soykırımlar, tacizler, tecavüz, terör eylemleri gibi bilerek ve amaçlı yapılan travmatik olan durumlar örnek olarak verilebilir. Bunlara ek olarak sayılabilecek bir diğer grup ise travmatik olay ise, bunlardan değişik olarak fiziksel değil psikolojik tehdit meydana getirir. Bunlar da başarısızlık, dışlanma, ihmal, terk, kıyaslanma, aşağılanma şeklindeki duygusal olarak zorlantılı olan yaşantılardır.

Böylesi bir hayat meydana geldiğinde elbette ki insan üstünde ciddi, sarsıcı ve şiddetli bir etki oluşturmaktadır. Bu tepkiler, ruh sağlığı çalışanlarının karşısına genellikle travma neticesinde stres bozukluğu veya akut stres bozukluğu şeklinde çıkmaktadır. Travma neticesinde stres bozukluğu burada ayrı bir başlık olarak ele alınmalıdır, ancak kısaca, travmatik durumu takip eden stres tepkilerinin bir aydan uzun devam ettiği olaylar olarak tanımlanabilir. Akut stres bozukluğu ise travmatik durumu takiben 4 hafta içerisinde meydana gelip 2 gün ile 1 ay kadar devam eden tepkileri tanımlamaktadır.

Akut stres bozukluğu denilen olayın ortaya çıkması, uyuşmuşluk, dalgınlık veya duygusal tepkisizlik. Etrafta olan biteni farkında varmada düşüş olması. Gerçekliği ayırt edememe. Kendi gerçekliğini ayırt edememe. Olayın önemli bir bölümünü hatırlayamama. 


Travmatik durum şu biçimlerde ısrarla tekrar tekrar yaşantılanmaktadır. Sürekli bir şekilde göz önüne gelen görüntüler. Tekrarlanan düşünceler. Rüyalar. Illüzyonlar. Olayı hatırlatıcı veya anıları canlandıracak her cins uyarandan kaçınma. Yükselmiş kaygı ve uyarılmışlık düzeyi, uyumakta zorluk çekme. Aşırı irkilme tepkisi. Fiziksel olan huzursuzluk.

Bu tepkiler elbette rahatsızlık verici olan tepkilerdir. Fakat, oldukça ciddi stres meydana getiren bir durum sonrasında geldikleri düşünüldüğü zaman, aslında anormal bir olaya verilen normal tepkiler oldukları gözükebilir. Akut stres bozukluğu denildiği zaman, olayın ardından bir ay gibi kısa bir zamanda bu tepkilerin meydana geldiğini ve en çok bir ay devam edildiği gözükmektedir. 


Şiddetli ve ilk dönem tepkileri meydana gelmektedir. TSSB ile akut stres bozukluğunun belirtileri birbirine benzemektedir. TSSB’de tepkiler en az bir ay sürer ve başlangıcı olaydan bazen yıllar sonra olabilirken, akut stres bozukluğunda tepkiler olaydan en çok bir ay sonra meydana gelen en çok bir ay kadar devam eder. Ayrıca TSSB ile karşılaştırıldığı zaman, akut stres bozukluğu tepkileri daha fazla, nerede olduğunu bilememe, adeta kendi kendinin dışına çıkmış şeklindeki hissetme gibi tepkilerdir.

Akut stres bozukluğunun 1 ay neticesinde ortadan kalkmayıp, TSSB’ye dönüşmesi muhtemeldir. Fakat her akut stres bozukluğu TSSB’ye dönüşmediği gibi, her TSSB’den önce akut stres bozukluğu da yaşanmamaktadır. Her birey stresli olan durumlar karşısında değişik tepkiler vermekte ve stresli durumlara başa çıkma düzeyleri değişiklik göstermektedir. 

Bazı insanlar, destek çemberleri sayesinde, travmatik durumun etkileriyle daha işlevsel olarak baş edebilmektedirler. Fakat ne yazık ki, travma neticesinde ciddi sıkıntıların devam etmesi ve gündelik hayata etki etmesi de az rastlanır bir olay değildir.

Bu tip felaketlerden sonra çeşitli duygusal, düşüncesel belirtiler ve davranışsal değişimler olabilir ve bunlar normaldir. Her insan bu tip olaylardan sonra diğerlerinden farklı belirtiler gösterebilir. Bu belirtiler günlük yaşamı etkileyebilir ve günlük işlevleri yerine getirmeyi engelleyebilir.

Genel olarak görülen belirtiler;

– Olayları tekrar tekrar deneyimleme,
– Felaketi hatırlatan yer, olay veya eşyalardan uzak durma davranışı,
– Donukluk hissi, uyuşuk gibi hissetme,
– Güçlü bir pişmanlık, mutsuzluk veya endişe hissiyatı,
– Felaketin bütünü veya bazı bölümlerini hatırlayamama,
– Aniden irkilme, gergin olma ve ani öfke patlamaları,
– Konsantrasyon, beslenme ve uyku sorunları, kabus görme
– Ayrıca şok, üzüntü, kaygı, umutsuzluk, karamsarlık, korku, çaresizlik, kendi gibi hissetmeme; intihar düşünceleri ve insanlara güvensizlik hissetme.
– Duygusal tepkiler ve düşüncedeki değişikiliklerin yanı sıra baş ağrısı, göğüs ağrısı, mide ile ilgili problemler, kalp sıkışması, gürültüye karşı hassasiyet, iştahta değişiklik, sürekli bir yorgunluk hali ve nefes darlığı gibi fiziksel tepkiler ortaya çıkabilir.
– Bu felaketten etkilenenlerde alkol ve madde kullanımında artış, içe kapanma, konuşmama, sürekli aynı şeyle uğraşma, hiçbir şey olmamış gibi davranma görülen davranış değişiklikleri arasındadır.