Dil Anatomisi

 

Dil anatomisi, sahip olduğumuz 5 duyu arasında tat almanın gerçekleştiği organ olan dil, kaslardan oluşmuş bir yapıdır. Bu özelliğinin dışında besinlerin çiğnenmesi, yutma işlevinin yerine getirilmesi, konuşma refleksinin olmasına yardımcı organdır. Vücudumuzda kendini en hızlı yenileyebilen organımız da dildir. 

Yenilen besinlerin tadını almamızı sağlayan dil sayesinde beyin besinleri acı, tuzlu, ekşi, tatlı gibi sınıflandırmaya tabi tutar. Yiyecekler birbirine benzese bile, tat alma duyusu sayesinde daha iyi tanınır. Dilin üzerinde bulunan sinir uçları tat alma duyusunun oluşmasını sağlar. Bunlar tat alma tomurcukları olarak tanımlanır. Bu yapılarda papilla denilen yapılar bulunur. 

Dil üzerindeki tomurcuk şeklindeki çıkıntılarda reseptör sinir uçlarıdır. Dilin yanında ve önünde tatlı besinleri algılayan sinir uçları bulunur. Dilin ortasındaki reseptörler de tuzlu besinleri algılar. Dilin arkasındaki reseptörler de acı ve ekşi besinleri algılamaya yarar. Besinlerin suda çözünmesiyle tat alma tomurcukları uyarılır. Bununla beynin tat alma merkezi uyarılır ve besinlerin tadı alınır.

Dilin anatomik yapısı

• Dil ucu ile dil kökü arasındaki dil gövdesi, corpus lingua
• Dil kökü, gırtlak kapağının önünde bulunan ve tonsilla linualisi taşıyan dil tabanı, radix lingua
• Dil papillerini taşıyan dil sırtı, dorsum lingua
• Dilin dişlere temas eden yan kısımları, margo lingua
• Dil ucu, apex lingua
• Dil mukozası, tunica mucosa lingualis

Dil papillaları: Dil yapısının pürüzlü olmasına yol açan, dilin üstünde ve yan taraflarında bulunan küçük çıkıntılara verilen isimdir. Bu çıkıntılarda tat tomurcukları olur, bunların içinde de tat hücreleri olur. Dil papillaları farklı şekillerdedir. Bunlar;

• İpliksi papiller (Papillae filiformes)
• Daha kalın olan papiller (Papillae conicae)
• Mantar şekilli olan papiller (Papillae vallatae)
• Papillae lentiformes
• Yapraksı mukoza kıvrımı şeklinde olan, dilin arka yanlarında bulunan papiller (Papillae folitae)

Tat tomurcuğu içeren papillalar

• Dilin önündeki mantarsı papillalar, bunlar daha çok süt içtikten sonra görünür hale gelir.
• Daha büyük ve sayıca az olan çanaksı papillalar, bunlar dilin arka tarafında ters V biçiminde dizilidir.
• Dilin arka yanlarında olan yapraksı papillalar

Tat tomurcuğu olmayan papillalar

• Dilin hemen hemen çoğunu kaplayan, sayıca fazla olan ipliksi papillalar dokunma duyusuyla alakalı görevleri vardır
• Düzensiz şekilde dil tabanı üstüne yayılan lenf dokusu
• Dil mukozası altında tonsillaların oluşturduğu tepemsi çıkıntılar olan folliculi linguales. Bunların ortasında bir kanal olur.

Dil kasları (Musculi linguale)

Dilin içinde bulunan intrinksik kaslar, dil kemiğinden başlayarak dilde biten kaslar ekstrinsik kaslar bulunur. Bunların görevi dilin hareketine yardımcı olmaktır. Toplamda 8 adet dil kası bulunur.

Dil kaslar ve mukozadan oluşan bir organdır. Ağız içerisinde bulunur ve sindirimde görev alır. Ağza alınan besinlerin etkili şekilde çiğnenmesi ve yutulmasında etkilidir. Dilin yapısı incelendiğinde üst yüzeyinde çok sayıda papilla adı verilen tomurcuk bulunduğu görülür. Papillalar tat tomurcukları olarak da bilinir ve tat algılanmasında görev alır. Dil yüzeyinin farklı bölümleri farklı türde papillalar ile döşelidir. Ayrıca insan dilinin yapısı farklı kaslardan oluşur. Birer çizgili kas olan dil kasları temel olarak dilin yapısını oluşturur ve dile hareket yeteneği kazandırır. Konuşma esnasında harfleri telaffuz etme ve besinleri yutma işlemleri dil sayesinde mümkün olur. Dil; tat alma, çiğneme, konuşma gibi farklı fonksiyonları bulunan bir organdır.

Dilin Yapısı (Dil Anatomisi)

Dil yaklaşık 10 cm uzunluğunda 60-70 gram ağırlığında bir kassal hidrostattır. Dil anatomik olarak kök, gövde ve tepe kısımlarından oluşur. Kök kısmı kaslar vasıtasıyla hyoid kemiğe tutunur. Tepe kısmı ön dişler ile temas eden uç kısımdır. Dilin kök ile tepe kısmı arasında gövde kısmı bulunur.

Dilin alt tarafında frenulum adında bir doku uzantısı bulunur. Frenulum dili ağız tabanına bağlayarak dilin hareketlerini kısıtlar. Frenulum tabanında bulunan caruncula sublingualis adındaki çıkıntı submandibular tükürük bezlerinin açılma deliklerini bulundurur.

Dilin üst yüzeyine “dorsum lingua” yani dil sırtı adı verilir. Dil sırtı medial sulcus tarafından ön arka doğrultuda simetrik olarak ikiye ayrılır. Dil sırtının arka bölümünde ise sili enine kesen terminal sulcus bulunur. Terminal ve medial sulcusların kesişme noktasındaki çukur alan “foramen caecum” olarak adlandırılır.

Dil Papillaları

İnsan dili yüzeyinde papilla adı verilen farklı çeşitlerde küçük çıkıntılar bulunur. Papillalar yapılarında bulunan tat tomurcukları sayesinde tat algılanmasında görev alırlar. İnsan dili üzerinde 4 farklı çeşit papilla bulunur.

• Papilla filiformes: Dilin arka bölümündeki terminal sulcusa paralel olarak dizilirler. 2-3 mm boya sahiptirler. Dil sırtının ön bölümünde çok sayıda bulunurlar. Üzerlerinde tat tomurcuğu bulunmaz. En yaygın olarak bulunan papillalardır.
• Papilla fungiformes: Filiform papillalar arasında dağılmış halde bulunan mantar şeklindeki papillalardır. Üzerlerinde bulunan tat tomurcukları sayesinde dilin tat almasında etkili olurlar.
• Papilla sirkumvallate: Dilin arka bölümünde, terminal sulcusun hemen önünde foramen caecumun iki yanında sıra halinde dizilmiş papillalardır. Boyları 1-2 mm arasında değişir ve 8-12 adet bulunurlar. Papillaların yapısındaki yarıklara dildeki Ebner bezlerinin kanalları açılır. Ebner bezlerinin salgısı papillaların tat algılamasında etkilidir. Üzerlerinde tat tomurcuğu bulunur.
• Papilla foliatae: Dilin her iki yan kenarında kıvrımlar halinde gözlenen ve tat tomurcuğu içeren papillalardır.

• Dilin yapısı

  Dil Kasları

  Ekstrinsik (Dışsal) Kaslar

  • M. Genioglossus
  • M. Hyoglossus
  • M. Palatoglossus
  • M. Stlyoglossus
  • M. Chondroglossus

  İntrinsik (İçsel) Kaslar

  • M. Longitudinalis superior
  • M. Longitudinalis inferior
  • M. Transversus linguale
  • M. Transversus enfilyoslam

  Nasıl Tat Alırız?

  Dilin besinlerin tadını algılaması dil papillaları üzerinde bulunan tat tomurcukları sayesinde mümkün olur. Ortalama bir insan dili üzerinde 10.000 adet tat tomurcuğuna sahiptir. Sıvı içerisinde çözünmüş olarak dil üzerinde bulunan kimyasal maddeler tat tomurcuklarındaki reseptör hücreleri uyarır. Her tat tomurcuğu 10-50 adet reseptör hücreye sahiptir. Reseptör hücrelerin uyarılması ile oluşan sinirsel uyarılar beyinde değerlendirilerek ağızdaki maddelerin tadı algılanır. Besinlerin tadının algılanmasında koku duyusu da etkili olur. Dilin yüzeyinin her bölgesi bütün tatları algılayabilse de belirli bölümleri bazı tatlara daha hassastır. Dilin arka bölgesi acıya, yan bölgeleri ise tüm tatlara daha duyarlıdır.

  İnsan Dili Kaç Farklı Tadı Algılar?

  Tatlar insanoğlunun deneyimlerine dayanarak 5 farklı gruba ayrılmıştır (acı, ekşi, tatlı, tuzlu, umami). Ancak ağıza alınan besinlerin ağızda oluşturabileceği binlerce farklı tat kombinasyonu bulunabilir. Ayrıca ağızdaki kimyasalın sıcaklığı, kokusu gibi pek çok parametre de tat duyusu üzerinde etkili olur. Tüm parametreler düşünüldüğünde doğada hissedilmeyi bekleyen milyonlarca farklı tat deneyimi bulunur. İnsan dilinin 5 temel tattan 100.000 farklı aromayı ayırt edebildiği düşünülmektedir.

  Kaynaklar:

  https://biyologlar.com/dilde-bulunan-papillalar

  https://en.wikipedia.org/wiki/Tongue

  https://www.visiblebody.com/blog/anatomy-and-physiology-the-terrific-tongue

  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279408/

  Yazı içi görsel: Open Stax Koleji, 3.0 TARAFINDAN CC, via Wikimedia commons

  (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/2407_Tongue.jpg)