El Bileği Anatomisi

 

El bileği anatomisi, El, 2 tane ön kol kemiği (radius ve ulna), 8 tane bilek kemiği (karpallar), 5 tane tarak kemiği (metakarpallar) ve 14 tane parmak kemiği dahil 29 tane kemikten oluşur. Çok farklı hareket becerisine sahip farklı eklem çeşitlerini ve üç tane ana siniri içermektedir.

 El, dokunma duyusunun asal organıdır ve kavrama amaçlı özelleşmiştir. Elin radial yönü parmaklar ve başı parmak ile pinç (pinch/çimdik) kavramayı gerçekleştirirken ulnar yönü parmaklar ve avuç içi içinde kuvvetli kavramayı gerçekleştirir. Eldeki kemikler stabilite amaçlı merkezi ve sabit tek ünite ile çeviklik ve kuvvet amaçlı üç taşınabilir ünite şeklinde ayrılabilirler.

Sabit ünite 2 ve 3. metakarpallere sıkıca bağlanmış 8 karpal kemiği içeren. Sabit üniteden uzanım gösteren 3 mobilize ünite;

Başparmak-birinci karpometakarpal (KMK) eklem, kuvvetli tutma ve ince manipülasyon amaçlı ekstansiyon, fleksiyon, adduksiyon ve abduksiyona müsaade verir. İşaret parmağı müstakil ekstrinsik ekstansör ve fleksörleri ile kuvvetli intrisik adalelerin sayesinde hareketleri tek başına ya da başparmakla birlikte yapabilir.

 Ortada, yüzük ve minik parmaklar 4 ve beşinci metakarpallerin KMK eklemlerindeki hafif hareketlerinin de katkı sunduğu kuvvetli kavrama fonksiyonunda vazife alırlar. Bilek ve elin aksı, el bileği nötral pozisyondayken radiusun ve 3. metakarpın longitudinal aksı doğrultusundadır.

 Önkol pronasyonu ve supinasyonu ile el ve bilek pozisyonları değiştiği amaçlı el ve bilekteki yerleşimleri volar (palmar), dorsal, radial ve ulnar olarak söylemek anterior, posterior, lateral ve medial olarak tarif etmeye göre ek olarak uygundur. Elin 2 arkı vardır. Longitudinal ark el avuç içinin ortasında bilekten parmaklara gerçek uzanır. Transvers ark, el ayası ortası boyuncadır. Dinlenme pozisyonunda parmaklar normalde MKF ve IF eklemlerden hafif fleksiyondadır. Bu, parmakların istirahat fleksiyon kaskatı olarak ifade edilir. 

Kemikler, stabilite ve hareket amaçlı basit elemanlardır. Kemiklerin birbirleri ile buluştukları aktif hareket eden bölgeler eklemleri ortaya getirir. Kemiklerin birbirleri ile eklem yapan taraflarında kıkırdak örtüler vardır. Yukarıdan aşağıya inecek olursak omuz ile dirsek eklemleri içinde yalnızca tek kemik yer alır. Bu kemiğin ismi humerus'tur. Önkol ismi verilen dirsek ve el bileği içinde başparmak hattı üstünde bulunan radius, minik parmak hattı üstünde bulunan ulna kemikleri vardır. 

El bileğinde isimlerini ve yerleşim sıralarını bu branştan olmayan doktorların dahi saymakta zorlandıkları 8 tane minik kemik (skafoideum, lunatum, trikuetrum, pisiforme, trapezium, trapezoideum, kapitatum, hamatum) yer alır. El sırtı- avuç içi bölgemizde ayaktaki tarak kemiğine denk kemik grubu vardır. Bu kemiklere metakarp ismi verilir. Her parmak tabanına gerçek tek tane olmak üzere 5 tane metakarp kemiği vardır. 

En en şimdi da parmaklarımızı yaratan falanks kemikleri vardır. Başparmağın 2, başka parmakların üçer falanksı vardır. Yerleşimlerine göre proksimal falanks (parmak kökünde), ortada falanks ve distal falanks (parmak uç kemikleri) olarak adlandırılırlar.

El Bileği Eklemi

Radiokarpal eklem, bileğin proksimal kısmıdır. Distal radius ve eklem diski ile skafoid, lunat, trikuetrum içinde elipsoid tek eklemdir. Kapsülü radiokarpal (dorsal ve volar) ligamentlerle destilave edilir. Bileğin trianguler fibrokartilajı ya da artiküler diski radiusu ulnaya bağlar. Tabanı distal radiusun ulnar hududuna tutunmuştur. 

Apeksi ise ulnar stiloid çıkıntının kök kısmına tutunur. Distal radioulnar eklemin sinovyal kavitesi L şeklindedir ve triangular fibrokartilajın altında uzanır fakat çoğunlukla radiokarpal eklemden ayrıdır. Radiokarpal, midkarpal distal radioulnar ve KMK eklemleri normal vaziyette irtibatlı değildir.

El, bilek kemikleri olarak isimlendirilen iki sıra halinde dizilmiş 8 tane carpal kemik, el sırtı ve avuç içi bölümünde 5 tane tarak kemiği(metacarpal kemik) ve parmaklarda bulunan 14 tane phalanx kemiğinden oluşmaktadır. El hareketleri sırasında bu kemiklerin uygun pozisyonda durmaları bağlarla sağlanır.

Elin radial tarafı parmakları ve baş parmak pinç (çimdikleme) kavramayı gerçekleştirirken, ulnar tarafı parmaklar ve avuç içi kaba kavramayı gerçekleştirir.

Elin fonksiyonel hareketliliğini gerçekleştiren kaslar ekstrinsik el kasları (ön koldan başlayıp tendonları ele uzanan kaslar) ve elde bulunan intirinsik el kaslarıdır.

Dinlenme pozisyonunda, parmaklar bükülü bir kemer oluşturur. Bu pozisyonda küçük parmak en fazla, işaret parmağı en az bükülüdür.

Elin genel duyu innervasyonundan üç sinir sorumludur. Bunlar n.ulnaris, n.medianus, n.radialis’tir.

El dokunma duyusunun esas organıdır ve kavrama için özelleşmiş bir yapıdır. El bileği eklemi vücudun en karmaşık eklemlerinden bir tanesidir. Bu yapısından dolayı çok geniş hareket açıklığına sahiptir. Günlük yaşam aktiviteleri sırasında elimizi çok fazla kullanmaktayız. Bu yüzden el problemlerinde günlük hayatımızı ve sosyal yaşantımızı fazlasıyla etkilemektedir.

El Rehabilitasyonun Gerektiği Durumlar

El ve üst ekstremite yaralanmaları

Kırıklar

Tendon yaralanmaları

Artrit

Karpal tünel sendromu

El bileği bağ yaralanmaları ( genellikle el bileği üzerine düşme ve aktiviteler sırasında travmaya bağlı olarak meydana gelmektedir.)

Tetik parmak

Kienböck hastalığı

Duputyren kontraktürü

Sinir sıkışması( median, ulnar, radial )

Ganglionlar

El bileği tendinitleri

De Quervain tenosinoviti

İnflamatuar hastalıklara bağlı el bileği sorunları

Kompleks bölgesel ağrı sendromu

El bileğinde en çok yaralanan ligaman el bileği kemiklerinden skafoid ve lunat kemik arasında yer alan Skafolunat ligamandır. Hasarlanmasına bağlı el kemiklerinin pozisyonu değişir ve ilerleyen dönemde sürekli el bileği ağrılarına sebep olabilir. Bu ligaman yaralandığı zaman baş parmakta hassasiyet olmaktadır. Ayrıca el bileği hareketleri hem ağrılı hem de kısıtlıdır. Hastadan alınacak ayrıntılı hikaye, MR, bilgisayarlı tomografi ile tanı konulur. Tanısı konulduktan sonra tedavi seçenekleri elin atellenmesi, fizik tedavi gibi konversetif yaklaşımlar olabileceği gibi bu yöntemlere cevap alınamayan durumlarda cerrahi yöntemlerden de yararlanılabilir.

El rehabilitasyonunda amaçları;

Ameliyat edilmiş, yaralanmış ya da hastalıklı ellerin ve üst ekstremitelerin geriye kalan fonksiyonel durumlarını en üst düzeye getirmektir.

Ödemi azaltmak ve önlemek(ödemin kronikleşmesi kas, damar ve sinirlerde fibrozise yol açabilir.)

Doku iyileşmesine yardım etmek.

Ağrıyı azaltmak.

Kasların aşırı kullanımı engellemek.

Hipersensitivitesi olan bölgelerde duyu ve motor fonksiyonlarının yeniden eğitimini sağlamak.

El bileği kuvvetini arttırmak.

Üst ekstemite kaslarında atrofiyi engellemek.