Zatürre aşısı, Streptococcus pneumoniae bakterisinin neden olduğu pnömokok enfeksiyonlarını önlemeye yönelik bir aşıdır. Bu bakteriler, zatürre dışında menenjit, sinüzit, otitis media (orta kulak iltihabı) ve kan dolaşımı enfeksiyonlarına da yol açabilir. Aşı, bağışıklık sistemini bu bakterilere karşı hazırlıklı hale getirerek enfeksiyon riskini azaltır.
Zatürre, dünya genelinde özellikle çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler arasında yaygın görülen ve ciddi sonuçlara yol açabilen bir akciğer enfeksiyonudur. Bu hastalığın en etkili korunma yöntemlerinden biri zatürre aşısıdır. Zatürre aşıları, pnömokok bakterilerinin neden olduğu enfeksiyonlara karşı koruma sağlar ve toplum sağlığı açısından büyük önem taşır.
Halk arasında zatürre aşısı olarak bilinen aşının bilimsel adı pnömokok aşısıdır. Zatürre aşısının, pnömokokların yaptığı menenjit, septisemi gibi ağır hastalıklara karşı koruyuculuğu bulunmaktadır. Kişiden kişiye ve aşıya göre değişmekle birlikte, kişileri, %10-50 oranında orta kulak iltihabı ve sinüzit gibi basit enfeksiyonlardan da koruyabilmektedir.
Amerika’da ve Avrupa’nın gelişmiş ülkelerinde 2000'li yılların başından beri uygulanan modern zatürre aşısı, oldukça pahalı bir aşıdır. Bu aşı, ülkemize de 2005 yılında giriş yapmıştır.
Bilinen önemli iki zatürre aşısı Prevenar ve Pnömo 23 aşılarıdır. Prevenar adlı zatürre aşısında, Pnömo 23 aşısındaki 23 bakteri tipinden sadece 7 tanesi bulunur, ama konjüge aşıdan daha etkili sonuçlar alınabilmektedir. Çünkü konjüge aşı (Prevenar) bağışıklık sistemini daha güçlü bir şekilde uyarabilen bir teknolojiyle üretildiğinden dolayı daha uzun süreli ve daha güçlü bir koruma sağlamaktadır.
Bahsi geçen 7 bakteri tipi pnömokok menenjit, zatürre, bakteriyemi gibi en ağır enfeksiyon yapan bakteri tipleridir. 2008’den beri Sağlık Bakanlığı tarafından tüm ülkede ücretsiz olarak dört doz, 7’li aşı olarak da bilinen Prevenar uygulanmaktaydı fakat Mayıs 2011 tarihi itibariyle Sağlık Bakanlığı, 7’li yerine 13’lü aşı uygulamasına geçmiştir. Konjüge pnömokok aşısı (Prevenar) aynı zamanda, Hib aşısı gibi bir menenjit aşısıdır.
Yeni doğanlarda zatürre aşısı için önerilen en erken başlama süresi, ikinci ya da üçüncü aydır. Zatürre aşısı takvimi, 2. 4. 6. 12. aylarda olmak üzere toplam 4 doz olarak uygulanmaktadır. 7’li aşının ruhsatı 9 yaşa kadar sürmektedir fakat 5 yaş üstü çocuklarda bu zatürre aşısı uygulamalarına çok gerek görülmemektedir. Fakat özel durumlarda eğer uzman doktorunuz önerirse veya aile kendi isteği üzerine 5-9 yaş arasında da zatürre aşısı uygulanabilmektedir. 13 zatürre aşısı ise 5 yaşa kadar uygulanabilir.
Daha önce Prevenar 7 ile aşılanan çocuklar 1 yıl sonra 2 doz veya 2-5 yaş arasında tek doz olarak 13’lü aşı ile aşı takvimlerini tamamlayabilirler. Zatürre aşılarının gözlenen çok ciddi yan etkileri bulunmamaktadır ama bazen aşı yapılan bölgede şişme, kızarma veya ateş gibi yan etkilerin geçici olarak görülmesi mümkündür.
Zatürre Aşısı Türleri
Zatürre aşıları, yaş gruplarına ve sağlık durumlarına göre farklı türlerde sunulmaktadır:
1. Pnömokok Konjüge Aşısı (PCV):
o Çocuklar için geliştirilmiş bir aşıdır.
o 13 farklı pnömokok bakteri türüne karşı koruma sağlar (PCV13).
o Bebeklik döneminde rutin aşı takvimine dahil edilmiştir.
2. Pnömokok Polisakkarit Aşısı (PPSV):
o Yetişkinler ve risk altındaki bireyler için önerilir.
o 23 farklı pnömokok bakteri türüne karşı koruma sağlar (PPSV23).
o Özellikle 65 yaş üzeri bireyler ve kronik hastalığı olanlar için uygundur.
Kimler Zatürre Aşısı Olmalıdır?
Zatürre aşısı, belirli risk gruplarına önerilmektedir:
1. Bebekler ve Çocuklar:
o PCV aşısı, 2, 4, 6 ve 12-15. aylarda uygulanır.
o Çocuklar, pnömokok enfeksiyonlarına karşı daha savunmasız oldukları için aşılanmaları önemlidir.
2. 65 Yaş Üzeri Yetişkinler:
o Yaşlı bireyler, bağışıklık sistemlerinin zayıflaması nedeniyle zatürreye karşı daha hassastır.
3. Kronik Hastalığı Olanlar:
o Diyabet, kalp hastalığı, akciğer hastalığı (örneğin KOAH) veya böbrek yetmezliği gibi durumları olan bireyler.
4. Bağışıklık Sistemi Zayıf Olanlar:
o Kanser tedavisi görenler, organ nakli yapılanlar veya HIV/AIDS hastaları.
5. Sigara İçenler:
o Sigara kullanımı, solunum yollarını enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirir.
Zatürre Aşısının Etkinliği
Zatürre aşısı, pnömokok bakterilerinin neden olduğu enfeksiyonları önlemede oldukça etkilidir:
- Çocuklarda: Aşı, ciddi pnömokok enfeksiyonlarını %80-90 oranında önler.
- Yaşlılarda: Özellikle invaziv pnömokok hastalıklarına karşı güçlü bir koruma sağlar.
- Toplum Sağlığı: Aşılamanın yaygınlaşması, aşılanmamış bireylerde de enfeksiyon riskini azaltır (sürü bağışıklığı).
Zatürre Aşısının Yan Etkileri
Zatürre aşısı genellikle güvenli kabul edilir, ancak bazı yan etkiler görülebilir:
1. Hafif Yan Etkiler:
o Aşı yapılan bölgede kızarıklık, şişlik veya ağrı.
o Hafif ateş veya halsizlik.
2. Nadir Yan Etkiler:
o Şiddetli alerjik reaksiyonlar (anafilaksi).
o Aşırı duyarlılık reaksiyonları.
Bu yan etkiler genellikle kısa süreli ve hafiftir. Ciddi bir reaksiyon durumunda hemen bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır.
Zatürre Aşısının Önemi
Zatürre aşısı, bireysel ve toplumsal sağlık açısından birçok fayda sağlar:
1. Hastalık Yükünü Azaltır:
o Zatürre nedeniyle hastaneye yatışları ve ölümleri önemli ölçüde azaltır.
2. Antibiyotik Direncini Önler:
o Aşı, pnömokok enfeksiyonlarını önleyerek antibiyotik kullanımını azaltır ve direnç gelişimini yavaşlatır.
3. Sağlık Maliyetlerini Düşürür:
o Zatürre tedavisinin maliyetli olması nedeniyle, aşı ekonomik bir koruma sağlar.
Zatürre Aşısı Hakkında Yanlış Bilinenler
Zatürre aşısı hakkında bazı yanlış inanışlar mevcuttur:
- "Zatürre aşısı tüm zatürre türlerini önler": Aşı, yalnızca pnömokok bakterisinin neden olduğu zatürre türlerine karşı etkilidir.
- "Aşı zatürreye neden olabilir": Zatürre aşısı, enfeksiyona neden olmayan inaktif bileşenler içerir ve hastalığa yol açmaz.
- "Yetişkinler için gerek yoktur": Aşı, yaşlı bireylerde ciddi enfeksiyon riskini önemli ölçüde azaltır.
Zatürre aşısı, pnömokok bakterilerinin neden olduğu enfeksiyonları önlemede etkili ve güvenli bir yöntemdir. Bebeklerden yaşlılara kadar geniş bir yaş grubunda uygulanabilir ve toplum sağlığını korumada kritik bir rol oynar. Aşı, yalnızca bireyleri değil, toplumun tamamını koruyarak hastalık yükünü azaltır. Zatürreye karşı korunmanın en etkili yolu, aşılamanın yanı sıra sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve düzenli sağlık kontrollerini aksatmamaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder