Zatürre Nedir ?

 

Zatürre (pnömoni), akciğerlerin alveol adı verilen küçük hava keselerinin iltihaplanması ve genellikle sıvı veya irinle dolması sonucu ortaya çıkan bir enfeksiyon hastalığıdır. Her yaş grubunda görülebilmesine rağmen, bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler zatürreye karşı daha savunmasızdır. Hastalık, tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir ve hatta yaşamı tehdit edebilir.

Zatürre, akciğer dokusunun iltihaplanmasıyla oluşan bir hastalık çeşididir. Zatürre yüksek ateş, sancı, öksürük ve koyu balgam ile kendini belli eden tehlikeli bir hastalıktır. Her 100 zatürre hastalığından 5 tanesi ölümle sonuçlanmaktadır. Bunun sebebi bakterilerin hızla kana ve vücuda yayılmasından kaynaklanmaktadır.

 

Dünya Sağlık Örgütü’nün araştırmalar sonucunda ortaya çıkan istatistiğe göre, dünyada her yıl 100 kişiden 2’si zatürre hastalığına yakalanmaktadır. Türkiye’de ise Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre, her yıl 90 bin kişi zatürre hastalığına yakalanmakta ve bunlardan 3 bini hayatını kaybetmektedir. Zatürre hızlı ve kolayca yayılan bulaşıcı bir hastalıktır. Bu yüzden dolayı bahsettiğimiz istatistiksel sonuçların oranı yüksektir.

 

Zatürrenin Nedenleri

Zatürre, farklı mikroorganizmaların neden olduğu bir hastalıktır. Başlıca etkenler şunlardır:

1.     Bakteriler:

o    En yaygın bakteri, Streptococcus pneumoniae'dir.

o    Mycoplasma pneumoniae gibi diğer bakteriler de "atipik zatürre" olarak bilinen daha hafif seyirli enfeksiyonlara neden olabilir.

2.     Virüsler:

o    Grip virüsü, respiratuar sinsityal virüs (RSV) ve koronavirüsler zatürreye yol açabilir.

3.     Mantarlar:

o    Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde mantar enfeksiyonları zatürreye neden olabilir.

4.     Çevresel ve Kimyasal Faktörler:

o    Zehirli gazların solunması veya aspirasyon (mide içeriğinin akciğerlere kaçması) zatürreye neden olabilir.

Zatürrenin Türleri

Zatürre, farklı nedenlere ve ortaya çıktığı koşullara göre sınıflandırılabilir:

1.     Toplum Kökenli Zatürre (TKZ):

o    Hastane dışındaki ortamlarda gelişen zatürre türüdür.

2.     Hastane Kökenli Zatürre (HKZ):

o    Hastanede yatan hastalarda, özellikle yoğun bakımda olanlarda gelişir ve genellikle dirençli bakteriler tarafından oluşturulur.

3.     Aspirasyon Zatürresi:

o    Yemek, içecek veya mide içeriğinin akciğerlere kaçması sonucu oluşur.

4.     Bağışıklık Yetmezliği ile İlişkili Zatürre:

o    HIV/AIDS, kanser tedavisi veya organ nakli sonrası bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde görülür.

 

Zatürre Nasıl Bulaşır?

• Grip ve benzeri üst solunum yolu enfeksiyonları ile bulaşabilir.
• Hapşırık ve öksürük sırasında etrafa yayılan virüs ve bakteriler sayesinde bulaşabilir.
• Çatal, kaşık, bıçak, bardak, mendil, havlu gibi eşyalar ile bulaşabilir. ( Başkalarının eşyalarını kullanmamaya dikkat etmek gerekir. )
• Tokalaşma sırasında kişiden kişiye bulaşabilir.
• Elden ele dolaşan bir araç ile bulaşabilir. Örnek olarak parayı verebiliriz.

Zatürrenin Belirtileri

Zatürre belirtileri, enfeksiyonun nedenine, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Ateş ve Titreme: Yüksek ateş genellikle ilk belirtilerden biridir.
• Öksürük: Balgamlı veya kuru olabilir.
• Nefes Darlığı: Özellikle hareket sırasında solunum güçlüğü.
• Göğüs Ağrısı: Derin nefes alırken veya öksürürken hissedilen ağrı.
• Yorgunluk ve Halsizlik: Genel bir enerji kaybı ve bitkinlik.
• Mide Bulantısı ve Kusma: Özellikle çocuklarda sık görülür.
• Morarma (Siyanoz): Dudaklarda veya tırnaklarda morarma, oksijen eksikliğini gösterir.

 

Zatürre Belirtileri Nelerdir?

• Göğüs ağrısı
• Hızlı nefes alma
• Kaslarda ve boğazda ağrı yaşanması
• Üşüme ve titreme
• Aşırı su içme
• İdrarda azalmalar olması
• 39-40 dereceye kadar çıkabilen yüksek ateş
• Kendini çok yorgun hissetme ve dalgınlık
• Söylenenleri güçlükle anlayabilmek

Zatürre Tanısı

Hastanın şikayetleri sonrasında, çeşitli yöntemlerle yapılan muayenede tanı konulur. Muayenede hastanın akciğeri dinlenerek, solunum anormalliği olup olmadığı tespit edilir. Eğer solunumda herhangi bir anormalliği rastlanırsa zatürre tanısı konulabilir. Bunun yanı sıra akciğerin röntgeni ve kan testi ile de zatürre tanısı anlaşılabilir.

Tanı Yöntemleri

Zatürre tanısı, fiziksel muayene ve çeşitli testlerle konur:

1.     Fiziksel Muayene:

o    Stetoskopla akciğerlerin dinlenmesi sırasında hırıltılı veya çatırdayan sesler tespit edilebilir.

2.     Göğüs Röntgeni:

o    Akciğerlerdeki enfeksiyonun yeri ve yaygınlığı görüntülenir.

3.     Kan Testleri:

o    Enfeksiyonun varlığını ve şiddetini göstermek için yapılır.

4.     Balgam Testi:

o    Balgam örneği alınarak enfeksiyona neden olan mikroorganizma belirlenir.

5.     Pulse Oksimetri:

o    Kanın oksijen seviyesini ölçmek için kullanılır.

 

Zatürre Nasıl Tedavi Edilir?

Zatürre tedavisi, hastalığın şiddetine göre belirlenir ve şiddete göre farklı tedaviler gerektirir. Hafif yaşanan zatürre, antibiyotik kullanımı ve balgam söktürücü ya da yumuşatıcı ilaçlarla tedavi edilebilir. İlaç kullanımından belirli bir süre sonra hasta tekrar muayene edilerek, kontrol edilir ve hastalığın ilerleyişi hakkında bilgi edinilir.

Aşırı ağır zatürre yaşayan hastalar içinse gözlem altında tutularak, yani hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi şarttır. Hasta 7-10 gün arası gözlem altında tutulur ve bu süre içerisinde tedavi uygulanır. Tedavi süresi hastanın durumuna göre değişir. Bu durumda antibiyotik damardan sıvı olarak verilir ve solunum, oksijen desteği ile verilerek tedavi edilir.

Zatürre Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Zatürre belirtisi olan veya zatürre tanısı konulan bir hasta erken tedavi edilmezse ölüm riskiyle karşı karşıya kalabilir. Zatürre tedavisi yapılmadığı sürece ölüm riski yüksek olan bir hastalık türüdür. Zatürre tedavisine geç kalındığında; üst solunum yolu hastalıklarına, kalp hastalığına, şeker, karaciğer, kanser, boğaz hastalıkları, yutkunma güçlülüğü gibi birçok hastalıklara sebep olabilir.

Zatürre hastalığına yakalanmamak için veya zatürreden korunmak için her 5 yılda bir düzenli olarak zatürre aşısı yaptırabilirsiniz. Zatürre aşısını hastalık sırasında yaptıramazsınız. Çünkü hastalığı olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Uzman veya doktor tavsiyesi alarak aşı yaptırmanızı tavsiye ederiz.

Tedavi Yöntemleri

Zatürre tedavisi, hastalığın nedenine ve şiddetine bağlı olarak değişir:

1.     Antibiyotikler:

o    Bakteriyel zatürrede en yaygın tedavi yöntemidir.

2.     Antiviral İlaçlar:

o    Viral zatürre durumunda kullanılabilir.

3.     Antifungal İlaçlar:

o    Mantar kaynaklı zatürre tedavisinde uygulanır.

4.     Destekleyici Tedavi:

o    Oksijen tedavisi, ateş düşürücüler ve sıvı takviyesi gibi destekleyici yöntemler kullanılır.

5.     Hastane Yatışı:

o    Şiddetli vakalarda, özellikle yaşlılar ve bebeklerde hastanede tedavi gerekebilir.

---

Komplikasyonlar

Zatürre tedavi edilmediğinde veya geç kalındığında ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

• Plevral Efüzyon: Akciğer zarları arasında sıvı birikimi.
• Akciğer Absesi: Akciğerde irin dolu bir boşluk oluşumu.
• Septisemi: Enfeksiyonun kana karışması.
• Solunum Yetmezliği: Akciğerlerin oksijen sağlamada yetersiz kalması.

 

Korunma Yolları

Zatürreden korunmak için alınabilecek önlemler şunlardır:

1.     Aşılama:

o    Pnömokok aşısı ve grip aşısı zatürre riskini azaltabilir.

2.     Hijyen Kurallarına Uyum:

o    Ellerin düzenli yıkanması ve enfekte kişilerle temastan kaçınılması önemlidir.

3.     Sigara ve Alkol Tüketiminden Kaçınma:

o    Sigara içmek akciğerlerin savunma mekanizmasını zayıflatır.

4.     Bağışıklık Sisteminin Güçlendirilmesi:

o    Dengeli beslenme ve düzenli egzersiz bağışıklığı destekler.

5.     Kronik Hastalıkların Kontrolü:

o    Diyabet, astım veya kalp hastalığı gibi durumların kontrol altında tutulması gerekir.

Zatürre, zamanında teşhis ve uygun tedavi ile genellikle iyileşen bir hastalıktır. Ancak, özellikle risk gruplarında erken müdahale hayati önem taşır. Koruyucu önlemlerin alınması, aşıların yaptırılması ve belirtiler fark edildiğinde bir sağlık uzmanına başvurulması, zatürre ile mücadelede en etkili yollardır. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, bu hastalıktan korunmada önemli bir rol oynar.