Akut Pankreas Nedir?

Akut pankreas; Hiddetli kanamaya neden olabilen ciddi olan bir rahatsızlıktır. Pankreasın ani bir biçimde oluşan iltihabıdır.Pankreas hem iç salgı bezi hem de dış salgı bezi şeklinde görev yapmaktadır. Salgıladıkları enzimler pankreasta olduklarında inaktif bir şekilde olurlar. 

Bu inaktif enzimler sindirim sisteminin bazı bölümlerinde aktifleşirler ve proteinlerin, yağların, karbonhidratların sindirimini yani parçalanmasını meydana getirmektedirler. Akut pankreatit denilen olay ise bu enzimler daha pankreastayken aktif durumdadır ve dokuların parçalanmasına neden olurlar.

Akut pankreas iltihabının iki cinsi yer almaktadır. Bunlardan birisi akut pankreatitin çoğunluğunu meydana getiren hafif olan iltihaptır. Herhangi bir müdahaleye gerek olmadan kendisi iyileşmektedir. Bununla beraber pankreasta kalıcı hasar bırakmaz. 

Öbürü ise daha ender bölümünü meydana getiren pankreas ve çevre dokularda büyük tahribata ve dolayısıyla ölüme sebep olan akut nekrotizan pankreas iltihabı meydana gelmektedir. 

Acil bir biçimde cerrahi müdahale yapılmalıdır. Çünkü dolaşımı, solunum ve hatta böbrekleri etkilemektedir. Hastaların bir bölümü tedaviye rağmen hayatlarını kaybederler.

Akut pankreatitin sebepleri, safra kesesindeki taşlar akut pankreas iltihabının en fazla gözüken sebeplerinden birisidir. Bu taşlar safra kanalına gelir ise bu kanalda bir tıkanmaya neden olur ve kanaldan zor bir şekilde geçerek pankreasta tıkanıklığa, basınç yükselişine, hasara sebep olabilmektedir. 

Bu sorunlar sebebiyle dokular enzimler tarafından parçalanmaktadır. Öbür bir nedeni ise alkol kullanımıdır. Yani alkol de bu probleme doğrudan veya dolaylı olarak neden oluşturmaktadır. Pankreas kanalında doğumsal anormallikler, kan yağlarının fazla olması, kaza neticesinde akut pankreas iltihabı öbür sebepler arasında yer alır.

Akut pankreatit tanısı, yapılacak olan kan testlerinde amilazın yüksek çıkması tanıda önemli bir rolü bulunmaktadır. Hasta dinlenir ve öyküsüne, bulgulara göre tanı belirlenir. Esasen doğru olan netice iki saatlik idrarda toplam amilaz değerine bakılması ile bulunur. 

Eğer idrarda bir saatte 300 üniteden daha çok amilaz atılıyor ise tanı için çok daha önemli olan durumdadır. Bununla beraber pankreas iltihabında böbrekten amilazın atılımı kreatinin atılımdan beş kat daha çok ise bu durumda teşhis konulmaktadır. Ayrıca plevral sıvıda amilazın fazla bulunması tanı koyucu olan durumlardan birisidir. 

Serum içinde kalsiyum oranının 7,5 mili gramının altında olması demek hastalığın kötü ve ağır seyirli olduğunu akla getirmektedir. İdrarda şeker bulunması ve şeker oranının yüksek olması pankreasta hasar oluşmuş olacağını düşündürür.

Akut pankreatit tedavisi, akut pankreas tedavi yollarında kaybedilen sıvı, mineraller aynen yerine konmalıdır. Şayet pankreas iltihabı kanamalı devam ediyorsa kan nakli gerekebilir. 

Kan şekerinin yükseldiği olaylarda da küçük olan dozlarda hafif insülin verilebilmektedir. Kalsiyum oranının azaldığı olaylarda kalsiyum glukonat verilebilmektedir. Bununla beraber midenin devamlı olarak boşaltılması, besin kısıtlaması gerekmektedir. 

Bu yolla pankreas istirahate alınmış olmaktadır. Eğer pankreas iltihabı safra taşı ile beraber gözüküyorsa bu olayda safra taşının çıkarılması gereklidir. Eğer herhangi bir rahatsızlık vermeyen safra taşları bulunuyorsa bunları almaya gerek duyulmaz. 

Bu biçimde ölüm ve hastalığın kötü bir durumda seyretmesi ihtimali azaltılmış olmaktadır. Tedavi ile düzelmeyen bu tip olaylarda cerrahi yollar uygulanmaktadır.

PANKREAS İLTİHABI ( PANKREATİT)

Pankreas iltihabı ya da diğer adıyla pankreatit oldukça yaygın olarak görülen bir sağlık sorunudur. Karnın tam arkasında, ince bağırsağın üst kısmında yer alan pankreas geniş ve düz bir bez şeklindedir. Pankreasın ana işlevi yağ ve karbonhidratların sindirimi için gerekli olan enzimleri sağlamaktır.

Sindirim sisteminin önemli bir parçası olan enzimlerin salgılanması dışında insülin ve glukagon hormonları pankreas tarafından üretilir. Bu hormonlar kan şekeri düzeyinin korunması açısından önemlidir ve insülin eksikliği diyabete neden olabilir.

Pankreas iltihaplanması farklı nedenlerle meydana gelebilmektedir. İki ana pankreas iltihaplanması çeşidi bulunmaktadır; kronik veya akut pankreas iltihabı.

Aniden ve kısa süreli oluşan akut pankreas iltihabı genel olarak aşırı alkol tüketimi ya da safra kesesi taşları nedeniyle oluşur. Tabii bir gecede çok alkol kullanmak hemen pankreas iltihaplanmasına neden olmaz ancak uzun süreli, düzenli alkol kullanımı iltihaplanma riskini arttırır.

Sık görülen akut pankreas iltihabının diğer nedeninde ise safra taşları pankreas kanalını tıkayarak buradan geçen sindirim enzimleri pankreasa geri döndüğü için iltihaplanma meydana gelir.

Akut Pankreas İltihabı Nedenleri

• Ana sebepler safra taşları, safra kesesi hastalıkları ve uzun süre alkol kullanımıdır
• Anormal pankreas yapısı, kanda yüksek düzeyde lipid, travmatik yaralanmalar
• Östrojenler ve tiazid diüretik gibi bazı ilaç türleri
• Bazı viral ve bakteriyel enfeksiyonlar

Akut pankreatit çocuklarda ise genellikle kistik fibrozis, kabakulak, abdominal travma, Reye sendromu, Kawasaki hastalığı ve Hemolitik-üremik sendrom nedeniyle görülmektedir.

Akut pankreas iltihabı uzun süre yaşanırsa kronikleşir. Kronik pankreatit ise pankreas dokusunda yaralanma ve iltihaba neden olur ayrıca sindirim sistemi sorunları ile insülin düzeylerinde değişimler gözlenir. Kronik pankreatit nedenleri akut olanla aynı olmakla birlikte hiperparatiroidizm ve hiperlipidemi nedeniyle pankreas kanalının tıkanması sonucunda da görülebilir.

Pankreas İltihabı Belirtileri

Karnın üst kısmında birden başlayan ve zamanla artan ağrılar oluşur. Bu ağrılar pankreas iltihaplanmasının ana belirtisidir. Aşağıda akut ve kronik pankreatit belirtilerini bulabilirsiniz.

Akut Pankreatit Belirtileri

• Bulantı
• Kusma
• Ateş
• Hızlı nabız
• Terleme
• Şişmiş karın
• Hazımsızlık
• Gaz
• Hıçkırık
• Deri döküntüsü
• Kurutma
• Yorgunluk
• Baş ağrısı
• Düşük kan basıncı
• Böbrek yetmezliği
• Kalp yetmezliği

Kronik Pankreatit Belirtileri

• Kusma
• Bulantı
• Hazımsızlık
• Sindirim sorunları
• Kötü kokulu ve yağlı dışkı (steatorrhea)
• İstemsiz kilo kaybı

Kronik pankreas iltihabı yaşayan kişilerde kilo kaybı, sindirim enzimlerinin eksikliği nedeniyle alınan gıdaların işlenmesi azaldığı için sıklıkla görülür.

Pankreas İltihabı Teşhisi

Rahatsızlığın teşhisi fiziksel muayene, röntgen ve diğer görüntüleme testleri, kan ve dışkı testleri sonucunda koyulur. Akut ve kronik iltihabın teşhisinde farklı muayene ve laboratuvar sonuçları kullanılabilir.

Akut pankreatit doktor hastanın ateşini, kan basıncını ve nefes alış veriş hızını kontrol eder. Kan testleri ve idrar testi sonucuna bakılır. Tam kan sayımı yapılır ve şeker düzeyine bakılır. Karın bölgesi MR’ı istenebilir ve film sonuçlarında safra kesesi taşlarına bakılır. Ayrıca bu filmlerde pankreas hücrelerinde zarar olup olmadığı tespit edilir.

Kronik pankreatit teşhisinde serum amilaz, lipaz ve tripsinojen seviyelerine bakılan kan testleri, ultrason ve endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP) gibi görüntüleme testleri yapılır. Bu testlerde pankreasta kalsiyum tortusu düzeyine bakılır.

Pankreas İltihabı Tedavisi

Pankreas iltihabı nedeniyle vücutta meydana gelen değişimler hayati önem taşıdığı için genellikle acil müdahale gerektirir. Pankreas iltihabının tedavisinde sindirim sorunları gibi belirtiler azaltılarak hazımsızlık önlenir ve enzimlerin tekrar sindirim işlevini yerine getirmesi sağlanır. İlk müdahale iltihabı kontrol altına almak içindir. Bu süre içinde hasta çok su kaybı yaşayacağı için sıvı takviyesi yapılır. Hastanın bu süre içinde az yemek yemesi ya da sıvı gıdalarla beslenmesi gerekebilir.

Karın ağrısını azaltmak için hastaya analjezik verilir. İltihap kontrol altına alındıktan sonra hasta sıvı gıdalardan yumuşak yemeklere geçiş yapar. Gıdaların yanı sıra kalsiyum ve vitamin takviyesi yapılabilir. İltihap tam olarak iyileşmeden normal beslenmeye geçilmez.

Tüm bunlardan sonra iltihabın altında yatan nedenlerin tedavisine başlanır. Eğer hastalık safra taşı nedeniyle oluştuysa safra kesesi ameliyatı ile bu taşlar alınabilir. Safra kanalında daralma varsa bu kanalı genişletmek için cerrahi müdahaleye başvurulabilir.

İltihaplanma sonucunda pankreas dokusu zarar gördüğü için etkilenen bölgelerin cerrahi müdahale ile alınması gerekebilir.

Alkol kullanımı pankreas iltihabına neden olduğu için alkol rehabilitasyon programı tavsiye edilir. Alkol kullanımı devam ederse belirtiler çok ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.​