Akut Pankreatit Nedir?

Akut pankreatit, pankreasın farklı oranlarda hasar görmesidir. Oluşan bu hasarlar, bazen vücudun genelini ilgilendiren bir felaket haline dönüşebiliyor. Pankreas hem dış salgı,hemde iç salgı sindirimine fayda sağlayan maddeler salgılar. Akut pankreatit de bu maddeler, pankreasın içindeyken veya çevre dokulara ulaşıp, aktif hale geçer ve dokuları parçalamaya başlarlar.

Akut pankreatitin, çok fazla sebebi vardır. En fazla rastlanılan sebep ise, safra kesesi taşlarıdır. Safra kesesinde bulunan taşlar,kasılma ile safra kanalına dökülebilir. Oluşan bu tıkanma, sarılığa sebep olabilir. 

Safra kanalına düşen bu taşlar, kanal çıkışını tıkar ve zorla da bağırsağa düşerken, meydana gelen olaylara bağlı olarak, pankreas kanalında tıkanıklık, hasar veya çevreye sızmasına sebep olabilir.Aktif hale gelen bu enzimler, etrafındaki sağlıklı dokulara zarar verebilir. Akut pankreatitin bir başka sebebi ise, yoğun olarak alkol kullanımıdır. Bu nedenlerin dışında, kanal darlığı, hamilelik, çocuklarda kabakulak akut pankreatite sebep olabiliyor.

İki tip akut pankreatite rastlanır

• Akut ödematöz pankreati
• Akut nekrotizan pankreatit

Akut ödematöz pankreatit, pankratitlerin yaklaşık 3/4 ünü oluşturur. Bu durum, pankreasta çok fazla hasar bırakmaz.

Akut nekrotizan pankreatit ise, pankreatitin 1/4 ünü oluşturur. Pankreasta, ağır hasarlar oluşturabilir. Hatta bazı durumlarda, ölüme bile sebebiyet verebilir. Olayın tetiklediği farklı nedenler böbrekler, solunum sistemi ve dolaşım sistemin de ciddi şekilde etkilenebilir.

Akut pankreatit, de belirtiler aniden başlar. En fazla rastlanılan belirtisi ise, karnın üst bölgesinde özellikle sırta ve bele doğru ilerleyen ağrılardır.Teşhis için, cerrah veya gastroenteroloji uzmanından, yardım almak gerekir. En önemli sorun, akut pankreatitin tipini ve nedenini bulmaktır.

Oluşan sorun, hangi tipte olursa olsun, tedavi için en önemli şart pankreası dinlendirmek, yani ağızdan beslenmeyi keserek damardan beslenmek gerekir. Ayrıca, bilgisayarlı tomografi ile takibini yapmak gerekir. İzlenilen yanlış yol, ölümle sonuçlanabilir. Bu nedenle, akut pankreatit atağını atlatır atlatmaz,bu atağın nedeni ortadan kaldırılmalıdır.

Aksi halde, tekrarlaması kaçınılmazdır. Bu durumların ilerlemesi durumunda, şeker hastalığı veya sindirim bozuklukları oluşur.

Akut pankreatit nedeni nedir?

Akut pankretitin bir çok nedeni vardır. En sık rastlanılanı ise safra kesesi taşlarıdır. Safra kesesindeki taşlar kesenin kasılması ile ana safra kanalına dökülebilirler ve bu hepimizin bildiği gibi tıkanma sarılığı nedeni olabilir. Bu safra kesesinde taşları olan kişilerin korktuğu komplikasyonlardan biridir. Halbuki çok daha önemlisi bu taşların akut pankreatite neden olabilmeleridir. Safra kanalına düşen taş ya kanal çıkışını tıkayarak ya da çıkıştan zorla da olsa geçip bağırsağa düşerken yarattığı olaylara bağlı olarak pankreas kanalında da değişik derecelerde tıkanıklık, basınç artması, hasar ve kanaldakilerin çevreye sızmasına neden olabilir. Aktif hale geçen enzimler çevredeki sağlıklı dokuları parçalamaya başlayabilir. Akut pankreatitin safra taşından sonra ikinci sırada gelen nedeni ise yoğun alkol kullanımıdır. Alkol de direkt ve indirekt yollardan benzer zincirleme reaksiyonları başlatabilir. Bu en sık iki neden dışında, çocuklarda kabakulak, erişkimde hiperlipidemi (kan yağlarının yüksekliği), kanal darlığı, pankreasın bazı doğmalık anomalileri, travma, nadiren de olsa hamilelik, veya hiçbir neden olmaksızın da akut pankreatit gelişebilir.

Kaç tip akut pankreatit vardır?

Eskiden beri çok çeşitli tanımlamalar yapılmakla birlikte, günümüzde hastalığın ağırlığını da gösteren 2 tip akut pankreatitten bahsedebiliriz: 1. Akut ödematöz pankreatit 2. Akut nekrotizan pankreatit.

Akut ödematöz pankreatit nedir?

Akut pankreatitlerin dörtte üçünü oluşturur. Hafif akut pankreatit de denir. Pankreasta minimal hasar olur. Ancak ciddi sorunlar yaratmadan, cerrahi tedavi gerektirmeden tamamen iyileşir ve geride kalıcı bir pankreas hasarı kalmaz.

Akut nekrotizan pankreatit nedir?

Akut pankreatitin yaklaşık dörtte birlik kısmını oluşturur. Ağır akut pankreatit de denir. Pankreas dokusunda ve hatta çevre dokularda ağır hasar, doku ölümü ile seyreder. Olayın ağırlığı ve tetiklediği değişik mekanizmalar nedeni ile solunum sistemi, böbrekler ve dolaşım sistemi de ciddi şekilde etkilenebilir. Dolayısı ile hayatı ciddi tehdit eden bir durumdur. Yoğun bakım gerektirir. Çok sayıda cerrahi müdahale gerektirebilir. Her türlü desteğe ve tedaviye rağmen vakaların %30'u kaybedilebilir. İyileşme olsa bile pankreas değişik derecede hasar görmüş ve fonksiyon kaybına uğramıştır. Bunun derecesine göre pankreas yetersizlik bulguları oluşabilir.

Akut pankreatit bulguları nelerdir?

Bulgular ani başlar. En belirgin bulgu karın ağrısıdır. Karın üst bölümünde künt vasıflı, özellikle sırta ve kuşak tarzında bele yayılan şiddetli bir ağrıdır. Bulantı kusma ve ateş tabloya eşlik edebilir. Hastaneye müracaatı zorunlu kılan bir tablo gelişir.

Tanı nasıl konur?

Bu konuda deneyimli bir cerrah, klinik tablo ve bazı laboratuar testleri ile (özellikle kan amilaz ve lipazının çok yüksek olması...) tanıyı rahatlıkla koyar. Özellikle çekilen ilaçlı bilgisayarlı tomografide pankreasın hasarı hakkında fikir edinilebilir.

Akut pankreatit tedavisi?

En kritik sorun akut pankreatitin tipini belirlemek ve nedeni ortaya koymaktır. Eğer ortadan kaldırılabilir bir neden ise (Ör.: kanalı tıkamış bir safra taşı) nedenin süratle ortadan kaldırılması tablonun süratle düzelmesine neden olur. Hangi tip olursa olsun tedavi genel prensipler doğrultusunda pankreası dinlendirmek yani ağızdan gıda alımını kesmek, damardan beslemek ve pankreastaki hasarın seviyesini bilgisayarlı tomografi ile takip etmek olarak başlar. Hafif formda, görüntülemede doku kaybı olmaksızın olayın 3-5 gün içerisinde gerilediği klinik bulguların (şikayetlerin) süratle gerilediği gözlenir ve ilave tedavi gerekmez. Ancak, değişik derecede doku ölümü (nekroz) saptanması ağır form ile karşı karşıya kalındığını gösterir ki bu özellikle uzman bakımı gerektirir. Doku kaybının seviyesinin takibi, bu ölü dokuları ölümcül bir komplikasyon olan infeksiyondan koruma, bozulan diğer sistemler ile mücadele, ameliyat zamanının planlanması (en önemli faktörlerden biri)... gibi hamleler iyi hesaplanarak ve zamanında yapılmalıdır. Yanlış strateji ölüm ile sonuçlanabilir. Bu nedenle deneyim çok önemlidir. Akut pankreatit atağı sonrası ne yapılmalı? Akut atak atlatılır atlatılmaz, altta yatan neden ortadan kaldırılmalıdır. Aksi halde tekrarı kaçınılmaz olur. Neden safra kesesindeki taşlar ise, safra kesesi alınmalı, alkol ise alkol alımına son verilmeli,... gibi. Eğer değişik derecelerde pankreas yetersizliği gelişir ise (sindirim bozukluğu , şeker hastalığı gibi) bunlar ile de ayrıca mücadele edilebilir.

Akut pankreatitin komplikasyonları nelerdir?

Hafif form genellikle komplikasyonsuz iyleşir. Ancak sık görülen komplikasyonlar kist gelişimi, pankreas apsesi ve fistüldür (pankreas sıvılarının dışarıya akması).