Asitler bazlar ve pH, uzmanlar asitlik ve bazlık derecesini ölçen bir ölçek geliştirmiştir. Sulu çözeltide asitlerin verdiği H+ iyonu ya da sulu çözeltide bazların verdiği OH- iyonu sayısı ölçülmüştür. Çözeltinin içinde H+ iyonu fazla sayıdaysa çözeltinin asidik olduğu, OH iyonunun fazla olması halinde çözeltinin bazik özelik gösterdiği belirlenir.
Çözeltide bulunan H+ iyonunun sayısına uygun olan ölçeğe ise pH ölçeği adı verilir. Asitlerde pH derecesi 0-7 arasında olur. Çözeltide bulunan OH- iyonu sayısına uygun olan ölçek ise pOH olarak adlandırılır. Fakat uygulamada kullanılan genellikle pH ölçeğidir. Yaşamımızda yediklerimiz besinlerle bile asit ve bazlarla iç içeyiz.
Yeşil elma, limon, portakal, nar gibi meyveler asit içerdiğinden ekşidir. Temizlikte kullanılan çamaşır suları, kabartma tozları ise baz içermektedir. Bunlar yaşamı ve canlılığı etkileyen unsurlardır.
Asitler
Su içine atıldığında H+ iyonu veren maddeler asittir. Bunlar HCI reaksiyonu vermektedir. Bunların renkleri yoktur, tatları ise ekşidir. Fakat kuvvetli asit denilen grubun tadına bakılmaz. Yiyeceklerin içinde bulunan asitler zayıf gruptadır. Ancak bunlar bile çeşitlidir. Limonda sitrik asit, elmada malik asit, sirkede asetik asit olduğu gibi her besinde farklı asit bulunabilir. Bunların ayıraçları mavi turnusol kağıdıdır. Asitler turnusol kağıdını kırmızıya dönüştürür. Su içine atıldıklarında hidroksit iyonu verir, NaOH reaksiyonuna neden olurlar.
Bazlar
Bulunduğu ortamdan H iyonu alan maddelerde baz olarak tanımlanır. Bunların renkleri yok, tatları ise acıdır. Bunların ayıraçları kırmızı turnusol kağıdıdır. Bazlar turnusol kağıdını maviye çevirirler. Yiyeceklerin içinden çok az miktarı baz içerir. Yumurta ve kabartma tozu bunlara örnek verilebilir. Bazların kullanım alanı genellikle temizlik ürünleridir. Sabun, çamaşır suyu, deterjan gibi temizlik maddeleri bazdır. Kirler ( + ) yüklü olduğundan, bazlar bunları sökmek için ( - ) yük vermektedir.
pH değeri
Bir sıvının içindeki hidrojen iyonunu gösteren değer pH değeridir. pH değeri 0-14 arasında olabilir. Bir sıvının pH değerinin 0-7 arsında olması, sıvının asit özelliği gösterdiğini belirtir. pH değerinin yediden geriye doğru küçük olması asitlik derecesini arttırır. Sıvının pH değeri 7-14 arasında olursa, sıvı baz özelliğine sahip olur. pH değeri yediden 14'e ilerledikçe sıvının bazlık derecesi yükselir. pH artışı bazlığın arttığını gösterir.
pH değeri her değerde 10 kat artmaktadır. pH 2 DEĞERİ pH 3 değerinden 10 kat, pH 4 değerinden 100 kat kuvvetli asittir. Sıvının pH değerinin 7 olması, sıvının nötr olduğunu gösterir. Bunun anlamı sıvıdaki H ve OH iyonları eşit miktardadır. Bunu sağlayan sıvılar oldukça azdır. Saf su buna en iyi örnektir.
pH değerleri farklı olan sıvıların karıştırılması halinde, meydana gelen sıvının pH değeri de değişir. Yani saf suyun içine limon sıkıldığında, bu sıvı asitleşmiş olur.
Asit ve bazların birleşmesi halinde, bunlar birbirini nötr hale getirirler. H ve OH iyonları birleştiğinde su meydana gelir. Bunlara arı sokmasının neden olduğu yanmayı, sabunun gidermesi örneği ya da çok yemekten sonra midenin asit üretmesi bunun sodayla giderilmesi örneği verilebilir.
pH değişikliklerine karşı canlılar oldukça duyarlıdır. Toprağın asit olması halinde çiçekler pembe renkte açar, bazik özellikteki toprakta çiçekler mavi renkli açar. Örneğin ortanca çiçekleri toprağın pH değerine göre renk değiştirir. Çam ağacı, çay, atlas sediri, yaban mersini bazik özellikteki toprakları sever. Asit yağmurları göllere ve ormanlara oldukça fazla zarar verir.
İnsanların kanlarının pH değerinin 7,4-7,8 arasında dengeli olmak zorundadır. Bu sağlanamadığında insanlar yaşamını kaybeder. Bunun gibi vücudun her bölgesinde pH değeri bulunmaktadır. Bunların dengesi korunmalıdır. Cildin pH değeri 5,5 olduğundan, şampuanlar, çocuk bezleri, ıslak mendil gibi ciltle temas eden ürünler pH 5,5 değerinde üretilmektedir. Bu değerlerin değişmesi halinde insanlar ölür. Hücreler ve kimyasal reaksiyonlar pH değişimine karşı oldukça duyarlıdır. Beslenme içinde tüketilen besinlerin asidik ve bazik olması, vücutta kan başta olmak üzere pH değerini değiştirir. Bu oran kısa sürede dengelenmediği takdirde, kişi yaşamını yitirir. Bu nedenle vücudumuzda bir dengeleme mekanizması bulunmaktadır. Kandaki asitlik değeri artarsa bikarbonat, bazlık değeri artarsa karbonik asit devreye girerek, bu dengeyi yeniden sağlar. Bunlar asitlerin, bazların ve pH değerinin yaşamımız için ne kadar önemli olduğunu anlatır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder